1 МЛРД ТЕҢГЕГЕ АЛДАҒАН “АЯЛА ГОЛД” ҚАРЖЫ ПИРАМИДАСЫНЫҢ ЖҰМЫСЫ ТОҚТАТЫЛДЫ

Шымкент қаласында «Аяла Голд» деп аталған қаржы пирамидасы әшкереленді. Бұл ұйым өзін зергерлік бұйымдарды сататын компания ретінде көрсетіп, халықтың сенімін арттырған. Ұйымдастырушылар азаматтарға ай сайын 50–60 пайыз көлемінде кепілдендірілген табыс уәде етіп, инвестиция салуды ұсынған. Алайда шын мәнінде бұл табыстар нақты бизнес нәтижесінен емес, жаңа қатысушылардың қаржысынан төленіп отырған. Мұндай схема қаржы пирамидасының классикалық белгісі саналады. Тұзаққа түскен адамдар зергерлік бұйымдардың нақты сатылымы бар деп сенсе де, шын мәнінде сатылым көлемі жасанды түрде көрсетілген. Ұйымдастырушылар халықтың оңай олжаға деген сенімін пайдаланып, қымбат жарнама, сәнді кеңселер және әлеуметтік желідегі белсенділік арқылы бедел жинаған. Бірақ бұл “жарқыраған” көріністің артында алаяқтық әрекет, қаржылық жауапкершіліксіздік және қылмыстық пайда табу ниеті тұрғаны анықталды.

400-ДЕН АСТАМ АДАМ ЗИЯН ШЕГІП, 1 МЛРД ТЕҢГЕДЕН АСА ҚАРЖЫ ЖОҒАЛДЫ

Тергеу деректеріне сәйкес, «Аяла Голд» қаржы пирамидасының арбауына түскендердің саны 400-ден асты. Олардың әрқайсысы жеке қаражатын, кейбірі тіпті несие немесе мүлікті сату арқылы тапқан ақшасын осы жобаға салған. Жәбірленушілердің айтуынша, бастапқы айларда уәде етілген дивидендтер уақытында төленген, бұл жаңа салымшылардың сенімін арттырған. Бірақ уақыт өте келе төлемдер тоқтап, ұйымдастырушылар байланысқа шықпай қалған. Жалпы шығын көлемі 1 млрд теңгеден асқаны белгілі болды. Бұл тек қаржылық шығын ғана емес, сонымен қатар көптеген отбасылар үшін психологиялық соққы, әлеуметтік тұрақсыздық және тұрмыстық қиындықтарға әкелген оқиға. Қазіргі таңда зардап шеккен азаматтар өз қаражатын қайтару үшін құқық қорғау органдарына жүгініп жатыр.

ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖОЛМЕН АЛЫНҒАН ПӘТЕРЛЕР МЕН БАСҚА МҮЛІКТЕРГЕ АРЕСТ САЛЫНДЫ

Тергеу барысында ұйымдастырушылардың қылмыстық жолмен тапқан қаражатқа екі пәтер сатып алғаны анықталды. Бұл мүліктерге сот санкциясымен арест қойылды. Сондай-ақ, ақша айналымы ұйымдастырушылардың жақын туыстары мен таныстарының банктік шоттары арқылы жүргізілген. Мұндай тұлғалар “дроппер” деп аталады және алаяқтық схемаларда ақшаны жасыру немесе заңдастыру үшін қолданылады. Тергеушілер пәтерлерден бөлек, басқа да бағалы мүліктерді анықтау және оларды мемлекетке қайтару үшін қосымша шаралар жүргізуде. Қаржы қозғалысын толықтай қалпына келтіру мақсатында қаржылық сараптамалар жасалып жатыр. Бұл процесс күрделі, себебі алаяқтар қаржыны бірнеше деңгейлі транзакциялар арқылы жасыруға тырысқан.

ҰЙЫМДАСТЫРУШЫ ЕКІ АЙҒА ҚАМАУҒА АЛЫНДЫ ЖӘНЕ АЛДАҒЫ СОТ ПРОЦЕСІ

«Аяла Голд» ісі бойынша басты күдікті — ұйымның құрылтайшысы әрі басқарушысы. Қаржы мониторингі агенттігінің Шымкент қаласы бойынша департаменті жүргізген арнайы операция нәтижесінде ол ұсталып, сот санкциясымен екі айға қамауға алынды. Қазіргі таңда ол ҚР Қылмыстық кодексінің 217-бабы, яғни “Қаржы пирамидасын құру және басқару” бойынша тергелуде. Бұл бап бойынша айыпталушы бірнеше жылға бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Алдағы сот процесінде айыпталушының кінәсі дәлелденсе, оған қатаң жаза қолданылатыны күтілуде. Сонымен қатар, іс барысында басқа да ықтимал қатысушылар мен көмектескен тұлғалар анықталуда.

ҚАРЖЫ ПИРАМИДАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗГІ БЕЛГІЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ АНЫҚТАУ ЖОЛДАРЫ

Сарапшылардың айтуынша, қаржы пирамидаларының бірнеше ортақ белгісі бар. Біріншіден, аса жоғары және кепілді табыс уәде етіледі, бұл заңды инвестициялық қызметте мүмкін емес. Екіншіден, нақты өнім немесе қызмет көрсетілмейді, ал көрсетілген жағдайда да оның сатылым көлемі шындыққа жанаспайды. Үшіншіден, лицензия мен ресми тіркеу құжаттары болмауы мүмкін немесе жалған көрсетіледі. Төртіншіден, жаңа қатысушыларды тартуға ерекше көңіл бөлінеді, өйткені табыс тек солардың есебінен қалыптасады. Бесіншіден, жарнама мен презентациялар тым әсерлі, бірақ нақты экономикалық есепсіз беріледі. Бұл белгілерді ерте байқау — қаржылық қауіптен қорғанудың негізгі жолы.

ХАЛЫҚТЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ — БАСТЫ АЛДЫН АЛУ МЕХАНИЗМІ

Мұндай қылмыстардың алдын алу үшін ең басты құрал — халықтың қаржылық сауаттылығын арттыру. Азаматтар кез келген инвестиция алдында компанияның лицензиясын, қаржылық есептерін, нарықтағы беделін тексеруі тиіс. Қаржы ұйымдарына сенім артпас бұрын ресми мемлекеттік тізімдер мен банктердің деректер қорына жүгіну қажет. Сонымен қатар, мектептер мен жоғары оқу орындарында қаржылық сауаттылық пәнін енгізу, БАҚ арқылы ақпараттық науқандар жүргізу — пирамидалардың жолын кесетін маңызды қадамдар.

ЗАҢДЫ ҚАТАҢДАТУ МЕН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІКТІ КҮШЕЙТУ МӘСЕЛЕСІ

Қаржы пирамидаларын ұйымдастырушы мен оған қатысқан тұлғаларға қатаң жаза тағайындау мәселесі жиі көтеріледі. Сарапшылар заңнаманы күшейту арқылы мұндай қылмыстардың алдын алуға болатынын айтады. Мысалы, ұйымдастырушыларды ғана емес, қаржыны заңдастыруға көмектескен тұлғаларды да жауапқа тарту тәжірибесін енгізу ұсынылады. Сондай-ақ, қаржы пирамидасы белгілері байқалған сәтте, құқық қорғау органдарының әрекет ету мерзімін қысқарту маңызды.

«АЯЛА ГОЛД» ІСІНЕН АЛЫНАР САБАҚ

“Аяла Голд” оқиғасы — оңай олжаға сенудің қаншалықты қауіпті екенін дәлелдейтін нақты мысал. Қаржы пирамидалары жарқын жарнама, сәнді кеңсе, тартымды уәделер арқылы сенім тудырады, бірақ олардың артында тек жаңа салымшылардың ақшасына тәуелді жүйе ғана тұрады. Мұндай істердің алдын алу үшін мемлекет пен қоғам бірігіп жұмыс істеуі қажет. Халықтың қаржылық сауаттылығы жоғары болса, мұндай қылмыстарға орын азаяды, ал құқықтық қадағалау қатаң болса, ұйымдастырушыларға әрекет ету мүмкіндігі мүлдем қалмайды.