КҮН ӨТУ ЖӘНЕ ЫСТЫҚ ӨТУ

Әсіресе, шақырайған сәулеге басты қыздырғанда күн өтеді. Күн өту көбінесе, ыстық қапырық ауадан және күн көзінде көп жүруден болады. Әсіресе ыстыққа төзімсіз немесе ауыр дене еңбегімен айналысатын (құрылыс алаңдарында жұмыс істейтін) адамдарға күн жиі өтеді. Сондай-ақ күн сәулесімен нашар шағылысатын қара-қоңыр түсті киім немесе ауа өткізбейтін және тердің булануына бөгет жасайтын киім де организмге ыстық өтуіне себепші болады. Жабық бөлмеде де жоғары температурада және ауаның ылғалдылығы жоғары болғанда да (ыстық цехтарда жұмыс істегенде) ыстық ұруы мүмкін.

Күн өту және ыстық өтудің белгілері

Сырқаттың жеңіл дәрежелі түрінде:
әлсіздік;
бас ауыру;
жүрек айну;
дем алу мен тамыр соғуының жиілеуі;
дененің терлеуі.
Сырқаттың орташа дәрежелі түрінде:
еңсенің түсуі;
бастың қатты ауыруы;
лоқсу және құсу;
құлақтың бітуі;
қорғаншақты қозғалыс;
дем алу мен тамыр соғуының жиілеуі;
кей кездері — талып қалу.

 Алғашқы жәрдем

Күн өту және ыстық өту белгілері білінгенде дереу дәрігер шақырып немесе ауырған адамды жақын маңдағы емханаға жеткізген жөн. Дәрігер келгенше науқасты көлеңкеге немесе салқын бөлмеге жатқызып, үстіңдегі тар киімін шешу керек. Басына, шүйедесіне, қолтығына мұз салынған немесе салқын су құйылған грелка қойған жөн. Науқас адамды ылғалды ақжаймамен орауға да болады; сусынды — тұзды салқын суды, салқын шайды, кофені көбірек ішкен дұрыс. Ыстық ұрған адамның тыныс алуын күшейту үшін салқын суға
малынған сүлгімен немесе орамалмен жағынан шапалақтап ұрады, мүсәтір
спиртін искетеді, оттегін жұтқызады, денесін ысқылайды. Дәрігер келгенге дейін бір шай қасық кордиамин, 10 проценттік кофеин ерітіндісінің екі ампуласын ішкізуге болады. Егер тыныс алуы қиындай түссе, қолдан дем алдыру керек. Алғашқы жәрдем Сырқаттың жеңіл және орташа дәрежелі түрінде уақытылы көмек көрсетілсе науқас адам тез қалыпты жағдайына келеді. Ал ауыр дәрежелі түрінде уақытылы көмек көрсетілмесе адам өмірін сақтап қалу мүмкін болмайды.

Үсік шалу дегеніміз төменгі температураның ықпалынан ұлпалар мен органдардың зақымдануы.Сіздің іс-әрекетіңіз:

Адамды жылы көрпеге ораңыз.

2. Оған ыстық шәй немесе кофе беріңіз.
3. Құрғақ матадан жасалған орамалмен терісі қызғанша уқалау.
4. Ал егер өзіңіз зардап шегіп қалсаңыз, мүмкіндігінше ыстық ваннаға түсіп және орамалмен құрғақтай денені сүртіп жіберіңіз.

Электр тоғы немесе найзағайдың соғуы:

Тұрмыстық электр приборларын олақ пайдалану немесе аңдаусыз ұстағанда адам ток зақымдауы мүмкін.Электр тогының соғуынан алған зақымдану жеңіл болған жағдайда сым тиген жер қызарыс ауырады (күйеді), зақымданған адамның өңі қуарып, бойын үрей билейді. Ауыр зақымданған жағдайда күйік ұлғайып, тоқ ұрған жердегі дененің терісі қарайғаны байқалады,адам талықсып, сіңірі тартылады, тыныс алуы мен жүрек соғуы тоқтал қалуы мүмкін. Зақымданудың ауырлығы, негізінен, токтың күшіне және оның ұру ұзақтығына байланысты.  Алғашқы көмек көрееткенде ең алдымен электр тоғының әсерін тоқтату керек. Бұл қажет, өйткені электр сымы тартқанда зақымдалушы адамның көбінесе босанып шығуға дәрмені жетпейді. Көмек көрсетуші адам өз басының қауіпсіз болу ережесін де сақтауы керек. Ток келіп тұрған көзді тоқтату үшін ажыратқыш-қосқыш тетікті, тығындарды, рубильникті ажыратып, көмек көрсетуші адам қолына (резина қолғап киіп немесе құрғақ жүн матамен ұстайды) және аяғын (резина етік киеді) ток ұрмайтындай еткеннен кейін ғана зақымданушы адамды токтан тартып ажыратуы не болмаса зақымданушы адамды басқа да тәсілдермен ток көзінен ажыратуы керек (мысалы, кез келген құрғақ ағаш затпен ток сымын басқа бір жаққа бұру).
Тіршілік әрекетін қамтамасыз етудегі қазіргі мемлекеттің рөлі.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелеріндегі азаматтық сана-сезім деңгейінің, адамгершіліктің және қоғамның барлық мүшелері мәдениетінің маңызы. Ғылыми- техникалық прогрестің, қөоғамның игілігі мен зияткерлік потенциалы өсуінің табиғи және техногенді сипаты пайда болатын алапаттар санының және олардан келетін зиян масштабтарының ұлғаюына әсері. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету проблемаларының маңыздылығы. Қазіргі өндіріске тән ерекшеліктер, қауіпті және зиянды факторлардың құрылу аймақтары. Өндірістік ортаның жағымсыз факторлары, олардың адамдарға әсерін бағалау. Адамдар арасында өрт деген олардың кінасынан болмайтын дүние сияқты болып көрінеді. Бірақ өрттердің жартысынан астамы адам кінасынан болады. Сондықтан барлық адамдар өрт қауіпсіздігін білуі керек.

Күйген кезде көрсетілетін алғашқы көмек
Күйік ауыр болса зардап шегуші өмірі қабылданған дұрыс іс-шараларға тәуелді болады. Сондықтан «Жедел жәрдем» қызметі жеткенше алғашқы медициналық көмек көрсетіңіз. Күйіктің төрт деңгейі болады:
1 — Терінің қызаруы, домбығу;
2 — Көпіршіктердің пайда болуы;
3 — Күйік орнында қабыршақ пайда болады;
4 — Терінің көмірленуі;
1 және 2 дәрежелі күйік кезінде күйік шалған жрді 10-15 минут аққан суға ұстап, соңынан таза матамен жауып қою керек. 3 және 4 дәрежелі күйік шалған жерді дымқыл матамен жауып қою керек. Медициналық көмек көрсетілмесе жарақат соңы ауыр болуы мүмкін.
ЕСТЕ САҚТАҢЫЗ! Күйік орнына жабысқан заттарға тиіспеңіз. Сонымен қатар, ол жерге крем, лосьон жағуға, көпіршіктерді тесуге болмайды. Зардап шегушіні орындыққа отырғызыңыз не еденге, диванға ыңғайлы орналасуға көмектесіңіз. Дереу жедел жәрдем шақырыңыз. Қажет болса зардап шегушінің күйген жерлерінен артық заттарды (сағат, сақина, аяқ киім және т.б.) шешіп тастаңыз. Киімдерге теріге жабыспаған кезде ғана шешуге болады. Жедел жәрдем қызметін күтіңіз.

КҮЙІКТІҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ АЛҒАШҚЫ КӨМЕК КӨРСЕТУ.

Термиялық күйік-денеге жалын,қайнаған су,жанып тұрған және ыстық сұйықтық пен газ,қызған және балқыған металдар,напалымдардың тікелей әсерінен пайда болды. Зақымданудың ауырлығы әсер еткен температураның жоғарлығына,әсер етудің ұзақтығына зақымданудың көлемі мен жайылуына байланысты.Қатты күйіктер әсіресе жалын мен қысымда тұрған будың әсерінен пайда болады.Аяқ-қол көз,дененің басқа мүшелеріне қарағанда күйікке жиі ұшырайды.
Химиялық күйік-денеге жинақталған қышқылдардың (тұз,күкірт,азот,карбол) және сілтілердің Күйдіргіш калий мен күйдіргіш натрий,мүсәтір спирті,
сөндірілмеген әк),фосфордың және ауыр металдардың кейбір тұздарының (хлорлы мырыш)әсерінен пайда болады.Зақымдалудың ауырлығы мен тереңдігі химиялық заттың түрі мен жинақталуына,әсер ету  созымдылығына,қай жер екендігіне байланысты.Химиялық заттардың әсеріне кілегейлі қабықша,тері жамылғышы мен мойын төтеп бере алмайды. Ал,табан мен алақан мейлінше төзімдірек

Сәулелік күю ядролық жарылыстың жарық сәулесінен рентген мен күн сәулесінен пайда болады, сәулелік күйіктің сырттай алғашқы белгілері зақымдау дәрижесіне сәйкес келмейді.Зақымдау дәрежесі біршама кейінірек анықталады.

АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕК КОРСЕТУ

Термиялық күйіктің кезіндегі алғашқы медициналық көмек зардап шегушіге жоғары температураның ықпалын тоқтатуға,яғни жанған киімді сөндіруге,оны жоғары температура аймағынан әкетуге,оның денесінен күйген киімді шешуге бағытталады.  Күйіктің асқынуын болдырмау үшін күйіктің бетіне таза таңғыштар жабу керек.1-дәрежедегі күйік кезінде таңғышты спиртпен,арақпен,калий пермаганатымен ылғалдап қоюға болады.Көпіршіктерді қыздыруға,алуға немесе қандайда бір май жағуға
болмайды.Жағылған май ауруды жазуға көмектеспейді.Есесіне жұқпалылардың енуіне жол береді.Бұл өз кезегінде алғашқы медициналық көмекті көрсетуге,теріні алғашқы хирургиялық емдеуге кедергі келтіреді.

ОҚИҒА ОРНЫНДА КӨМЕК КӨРСЕТУ

Бірінші тәртіпкүйген жерді мүмкіндігінше таза жаймамен жабу.Терінің күйген бөлігін байлап тастауға немесе қатты түйуге болмайды.Екінші тәртіп целлофан пакеттерін,пластикалық шөлмектерді қармен,мұзбен немесе суық сумен толтыру және оларды құрғақ жайма төселген күйген жердің үстіне қояды.Үшінші тәртіп-күйік алған адамға 1-2 таблетка анальгин беру(оның есі
болған жағдайда).Төртінші тәртіп-зардап шегушіге жылы сусынды көп ішкізу және толық тыныштықта қалдыру.

КҮЙІКТІҢ ТҮРЛЕРІ:
Бірінші дәрежелі – терінің қызарып, домбығып ісінуі;
Екінші дәрежелі – іші сұйыққа толатын бірнеше көпіршіктердің пайда болуы;
Үшінші дәрежелі – күйген жердің барлық қабаттарындағы жасушалардың жансыздануы;

Төртінші дәрежелі – тері астындағы тіндер мен ағзалардың, сіңір бұлшықеттерінің, сүйектің, ішкі ағзалардың қатты зақымдануы. Күйік орын алған жағдайда алғашқы көмектің әрі дұрыс, әрі уақытылы көрсетілуі жарақаттардың тезірек жазылуына, оны емдеудің жеңіл болуына, яғни жақсылықпен аяқталуына жәрдемдеседі.

АЛҒАШҚЫ КӨМЕК

Бірінші және екінші дәрежелі күйікке ұшырағанда күйген жердің ауырғанын бәсеңдету үшін күйген теріні шүмектете ағызылған таза сумен біраз уақыт жуып-шаю керек. Содан кейін, әлгі жергеспирт немесе әтір жағып, үстін залалсыздандырылған құрғақ дәкемен таңып тастау ләзім. Әрбір отбасында, кез келген жұмыс орнында залалсыздандырылған дәкелер болуы тиіс. Егер, дәке болмаса, оның орнын жаңа ғана үтіктелген таза ақжайманы, орамалды, сүлгіні пайдалануға болады.

Күйіктің үстінде пайда болған көпіршіктерді қолдан жаруға, оған дәрігердің рұқсатынсыз қандай да бір май, сарымай жағуға, ас содасын себуге және несепті, басқа да дәрілерді пайдалануға болмайды. Олар күйген жерді ластайды, микробтардың көбейіп кетуіне жол ашады да, дұрыс емделуге кедергі жасайды.
Егер адамның киімі өртенсе, атқылап аққан сумен өшіру, не топырақпен, не қармен көму керек, не өртенген адамды көрпеге, пальтоға, әйтеуір бір қалың затқа орап, қымтау керек. Өртенген киіммен жүгіріп қашуға болмайды, өйткені жел жалынды үрлеп, денені одан бетер күйдіре түседі. Күйген адамнан киімді сыпырып алуға болмайды. Киімнің денеге жабысқан жерінің шеттерін қайшымен қиып тастау дұрыс. Дәрігер келгенше күйген адамға тәтті шай немесе кофе ішкізіңіз.

Өрт– бұл адамның өмірі мен денсаулығына, қоғам мен мемлекетке зиянын тигізетін, қоршаған ортаға үлкен материалдық зақым келтіретін, қоршаған ортадағы заттардың бақылаусыз жануы. Ең күрделі, зиян тигізетін өрттер өртке қауіпті объектілерде және басқа да зақымдау факторлары (жарылыс, улы заттардың жиналуы т.б.) бар объектілерде болады. Сонымен бірге, адамдар көп шоғырланған жерлерде де өрт шығу қаупі бар. Өрт сөндіру құралдары 2-ге бөлінеді: қол көмегімен жұмыс істейтін құралдар (құм салынған жәшіктер, асбест жабындары, өртке қарсы құрал-саймандары бар тақталар; химиялық көпіршікті от сөндіргіштер; ұнтақты отсөндіргіштер;
көміроттекті отсөндіргіштер; хладонды отсөндіргіштер; құрама отсөндіргіштер); өртке қарсы жүйелер (сумен жабдықтау жүйелері; көпіршікті генераторлар; автоматты сигнал беру құралдарын қолдану арқылы
автоматты өрт сөндіру жүйелері). Кез келген объектілерді эксплуатациялауды (туристік фирмаларды, қонақ үйлерді, демалыс базаларын) бекітілген нормативті құжаттар талаптарына сай қатаң түрде жүзеге асыру қажет. Барлық қоғамдық және өндірістік ғимараттарда нақты көрсетілген кедергісіз тез шығуға кепіл беретін апатты жағдайларда шығатын
жерлер болуы тиіс. Есіктер іш жағынан ашылуы керек. Бұл жерлерде
кедергі келтіретін бөгде заттар мен отқа жанғын материалдар болмауы керек. Бұдан басқа да құтқару жолдары қарастырылуы жөн (мысалы, сыртқа шығатын сатылар мен шатырға шығатын жерлер). Өрт кезінде ешқашан лифтті қолдануға болмайды.