ҚҰМАР ОЙЫНҒА ТӘУЕЛДІЛІКТІҢ АУЫЛДАҒЫ ЖАСЫРЫН ТҮРЛЕРІ

Түркістан облысының ауылдарында көптен қалыптасқан дәстүрлердің бірі – достар, көршілер бас қосқанда карта ойнау. Әуелде бұл көңіл көтеру, уақыт өткізу үшін жасалатын іс сияқты көрінеді. Бірақ соңғы жылдары қарапайым ойын-сауық шынайы құмарлыққа айналып барады. Кей отырыстарда ақшалай ұтылыс пен ұтыс негізгі шартқа айналады. Әсіресе жастар арасында карта ойнау бірін-бірі «сынау» мен «жігіттікті дәлелдеу» сияқты қабылданады. Бір қарағанда, дастархан басындағы шағын ойындар қауіпсіз көрінеді, алайда ол тұрақты түрде қайталанған сайын адамның психикасын тәуелділікке итермелейді. Әуелі аз ғана теңге тігіледі, кейін бұл әдет тұрақты табыс көзін құмар ойынынан іздеуге жетелейді. Нәтижесінде ауылдағы тұрмысы төмен отбасыларда жанжал көбейіп, ұтылған адам қарызға батуға мәжбүр болады.

Кафелердегі бәс тігу дәстүрі – жасырын құмар орталықтары

Ауыл кафелері көбіне той-томалақ, басқосу өтетін орын ретінде танылғанымен, кейбір жерлер түнгі уақытта бейресми құмарханаға айналады. Бір бөлмеде домбыра үні естіліп жатса, келесі бөлмеде адамдар үстел басына жиналып, ақша тігіп отырады. Бұл дәстүрді көпшілік біледі, бірақ ресми түрде ешкім мойындамайды. Мұндай жасырын ойындар ауыл тұрғындарын бір-біріне қарызға кіргізіп, достық қарым-қатынасты бұзады. Кафе иелері үшін мұндай әрекет табыс көзіне айналғанымен, ауылдың әлеуметтік тыныштығына үлкен зиян тигізеді. Өйткені құмар ойынына үйір жастар ертеңгі күні оқуын тастап, табыс табуды тек картадан іздей бастайды.

Жасырын букмекерлік орындар – заңнан тыс әрекеттердің ошағы

Соңғы жылдары Түркістан облысының ауылдық жерлерінде жасырын букмекерлік кеңселер жиілеп кетті. Көбіне интернет клуб немесе шағын дүкеннің артқы бөлмесінде орналасатын мұндай орындар ауыл жастарының жиі жиналатын ортасына айналады. Олар ресми лицензиясыз жұмыс істейді, алайда сұраныстың жоғары болуы салдарынан күннен-күнге көбейіп келеді. Мұнда тек футбол немесе бокс емес, ауылдағы жергілікті жарыстарға да бәс қабылданатыны жасырын емес. Бұл жағдай құқық қорғау органдары үшін күрделі мәселе болып отыр, себебі біріншіден, мұндай орталықтар салық төлемейді, екіншіден, жастарды тәуелділікке жетелейді.

Отбасылық жанжалдар мен тұрмыстық мәселелердің өсуі

Ауылдағы жасырын құмар ойындары көбіне отбасы ішінде қақтығыс тудырады. Күйеуі немесе баласы жиі ұтылатын үйде тұрмыстық жанжал күнделікті әдетке айналады. Әйелдер жиналған несие ақшасының ойынға жұмсалғанына шағымданса, балалар әке-шешесінің ұрысынан зардап шегеді. Мұндай жағдайда психологиялық ахуал нашарлап, отбасы мүшелері бір-біріне сенуден қалады. Түркістан облысының кей ауылдарында тіпті ойынға байланысты ажырасу жағдайлары жиілегені байқалады. Бұл құбылыс құмар ойынның тек жеке адамға емес, бүкіл әулетке қауіп төндіретінін дәлелдейді.

Жастардың бос уақыт тапшылығы мен құмарға әуестігі

Ауыл жастарының мәдени-спорттық нысандары жеткіліксіз болғандықтан, олар уақытын көбіне ойын-сауық орындарында өткізеді. Спорт залдары мен кітапханалардың аздығы, жастар клубтарының жұмыс істемеуі олардың құмар ойынға бет бұруына ықпал етеді. Қолында смартфон бар жасөспірім онлайн-ставка жасап көрген соң, оны жалғастыруды әдетке айналдырады. Бұл – ауылдағы лудоманияның ең қауіпті тұсы. Себебі ата-анасы оны қадағалай бермейді, ал интернетке қол жеткізу оңай. Нәтижесінде жас буын білімге емес, жеңіл ақша табуға әуестенеді.

Құмар ойынға қатысты ауылдық қауымдастықтың үнсіздігі

Ауылда көпшілік мұндай құбылысты жақсы біледі, бірақ ресми түрде ашық айтпайды. Өйткені туыстар араласып кеткен ортада бірінің үстінен бірі шағымдану ыңғайсыз саналады. Осы үнсіздік құмар ойынының кеңеюіне жағдай жасайды. Егер ауыл ақсақалдары мен жергілікті белсенділер бірігіп, құмар ойынға қарсы нақты шара қолданбаса, тәуелділік әдетке айналып кетуі мүмкін. Бұл жерде тек құқық қорғау органдарының әрекеті жеткіліксіз, ауылдық қауымдастықтың белсенді позициясы қажет.

Лудоманиядан арылу жолдары – ауыл деңгейіндегі шешімдер

Құмар ойынға тәуелділіктің ауылдағы жасырын түрлерімен күресу үшін жергілікті деңгейде бірнеше қадам қажет. Біріншіден, жастардың бос уақытын тиімді өткізу үшін спорттық және мәдени орталықтар ашу маңызды. Екіншіден, мешіттер мен мектептерде түсіндіру жұмыстары жиі жүргізіліп, құмар ойынның зияны нақты мысалдармен айтылуы тиіс. Үшіншіден, құқық қорғау органдары жасырын букмекерлік орындарды қатаң бақылап, заңсыз бизнеске жол бермеуі керек. Төртіншіден, ауыл ақсақалдары мен қоғам белсенділері ойынға бейім жастарды жеке сөйлесіп, дұрыс бағытқа бұра алғаны жөн. Бұл – тек заңмен емес, тәрбиемен шешілетін әлеуметтік дерт.