ЕНДІ ЕҢ ТӨМЕНГЕ ЖАЛАҚЫ 99 МЫҢ ТЕҢГЕГЕ ДЕЙІН ӨСЕДІ

Қазір ең төменгі жалақы қанша?

Бүгінде елімізде ең төменгі жалақы мөлшері 85 мың теңге. Бұл көрсеткіш 2024 жылдың басында 70 мыңнан 85 мың теңгеге дейін көтерілген болатын. Сол кезде ең төменгі жалақының артуы шамамен 1,8 миллион қазақстандықтың табысына оң әсер еткен.

Министрліктің мәліметінше, ең төменгі жалақыны арттыру бастамасы жыл сайынғы экономикалық көрсеткіштер мен инфляция деңгейін ескере отырып жүргізіледі.

Ең төменгі жалақы дегеніміз не және оны кімдер алады?

Ең төменгі жалақы – қызметкердің толық жұмыс күні мен айлық нормасын орындағаны үшін алуы тиіс ең аз кепілдендірілген төлем. Бұл сома қызметкердің біліктілігіне, жұмыс күрделілігіне және еңбек шартына байланысты ең төменгі шек ретінде белгіленеді.

Оны негізінен шаруашылық және техникалық персонал, тазалықшылар мен күзетшілер, қызмет көрсету саласындағы қарапайым мамандар, сондай-ақ көмекші және қол жұмысшылары алады.

Яғни бұл көрсеткіш – елдегі ең төмен табыс деңгейін анықтайтын негізгі экономикалық көрсеткіштің бірі.

99 мың теңгеге өссе, не өзгереді?

Егер ең төменгі жалақы 99 мың теңге болып бекітілсе, бұл қазіргі деңгейден шамамен 16–17 пайызға жоғары көрсеткіш болмақ. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің өкілдері мұндай өсім азаматтардың әлеуметтік жағдайын жақсартуға және еңбек нарығындағы теңсіздікті азайтуға бағытталғанын айтады.

Алайда сарапшылар мұндай өзгерістің екіжақты әсері болатынын да ескертеді. Бір жағынан, төмен жалақы алатын қызметкерлердің тұрмыс сапасы жақсарады, екінші жағынан – шағын және орта бизнес иелеріне қосымша қаржылық ауыртпалық түсуі мүмкін.

Заң қабылданса, 99 мыңнан аз төлеген басшылар жауап береді

Министрлік өкілдері атап өткендей, егер бұл бастама заң жүзінде бекітілсе, жұмыс берушілер ең төменгі жалақыдан аз төлемеуі тиіс.

Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес, қызметкерге заңмен белгіленген ең төменгі жалақыдан төмен ақы төлеу – еңбек заңнамасын бұзу болып есептеледі. Мұндай жағдайда мекеме басшыларына әкімшілік жаза қолданылады.

Еңбек бақылау органдары бұл бағыттағы бақылауды күшейтпек. Егер жұмыс беруші жалақыны төмен төлесе, оған айыппұл салынады, ал бұзушылық қайталанса  іс сотқа жолданады.

Асқарбек Ертаевтың айтуынша, мұндағы басты мақсат – әрбір қызметкердің еңбегі әділ бағалануы және ешкім заңмен белгіленген ең төменгі деңгейден төмен жалақы алмауы.

Жаңа әдістеме қалай есептеледі?

2024 жылы Еңбек министрлігі ең төменгі жалақыны есептеу үшін жаңа әдістемені бекіткен. Онда негізгі үш көрсеткіш ескеріледі: медициналық жалақы деңгейі – елдегі орташа айлықтың нақты бейнесін көрсетеді, инфляция деңгейі  баға өсімі мен сатып алу қабілетін ескереді, сондай-ақ еңбек өнімділігі  экономиканың жалпы тиімділігі мен өндіріс көрсеткіштеріне сүйенеді.

Бұл тәсіл ең төменгі жалақыны нарықтағы шынайы жағдаймен ұштастыруға мүмкіндік береді.

Сарапшылар не дейді?

Экономистердің пікірінше, ең төменгі жалақыны арттыру – елдегі табыс теңсіздігін азайтып, әлеуметтік әділдікке жол ашады. Алайда олар бұл шешімнің тиімді болуы үшін кәсіпкерлерге салықтық жеңілдіктер мен қолдау тетіктерін қатар енгізу қажет екенін айтады.

Қаржы министрлігі қазір бұл бастаманың мемлекеттік бюджетке және жұмыс берушілерге түсетін әсерін есептеп жатыр.

Егер ең төменгі жалақы 99 мың теңгеге дейін өссе, бұл – соңғы жылдардағы ең ауқымды әлеуметтік қадамдардың бірі болмақ. Үкіметтің мәлімдеуінше, бұл өзгеріс ең алдымен төмен жалақы алатын азаматтарға қолдау көрсетіп, еңбек нарығындағы әділдікті күшейтуге бағытталады.