ОТБАСЫНДАҒЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫҢ АЛДЫН АЛУ ШАРАЛАРЫ

Егер жалпы айтқанда зомбылықты физикалық қасірет көрсету әрекеті деп анықтауы болса, онда тұрмыстық зомбылықта осы әрекеттің бастауы мен айқындау нүктесі анық белгіленеді. Ол — жанұя, яғни, зұлымдықшы мен оның жемтігі ең жақын адамдар болады. Олар — жұбайлар мен балалар. «Ата көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер» демекші балаға отбасы тәрбиесінің әсері мол. Тәрбиеге әсер беретін өскен орта, ата-ананың тәрбиесі дұрыс болмаса, жаман әсерлер адамды азғырып, түрлі жаман мінезді жұқтырады. Отбасындағы ата-ананың мінез-құлқы — баланың көз алдындағы үлгі, өнеге алатын, оған қарап өсетін нысаны. Нашақорлық, темекіге, ішімдікке үйірлік бұзықтық жолға түсіп, зорлық-зомбылық жасауға мүмкіндік туғызады, еңбек етуге, қоғамға, денсаулыққа, ұрпаққа, отбасына зиянын тигізеді.

Салауатты өмір сүрудің бір негізгі күрделі мәселесі — жаман қылықтардан, яғни, зорлық- зомбылықтан аулақ болу. Ішімдікке үйір адам есінен айырылып, қасындағы адамдарға зиянын тигізеді, отбасына ойран салады,отбасы мүшелеріне оғаш қылықтар көрсетіп, мазасын алады. Бұл баланың психологиясына кері әсерін тигізеді. Бала өзіне керекті рухани дүниенің барлығын қоршаған ортадан алады. Зорлық-зомбылық тәрбиесіздіктен де туындайды. Бұл мәселе жөнінде біздің ұлы бабамыз Әбу Насыр әл Фараби:»Адамға ең бірінші білім емес, тәрбие берілу керек, тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы»- деген болатын.

Зорлық-зомбылықпен табысты күресу үшін бірінші кезекте осы мәселеге қоғамның көзқарасын өзгерту керек.

Балаларға қамқорлық жасау, баланың абыройы мен құқықтарын құрметтеу — бұл тек мемлекеттің ғана емес, сонымен қатар жекелеген әрбір адамның міндеті.

Немістің ұлы ақыны В.Гете серуенге шығарда қалтасына түрлі гүлдердің тұқымын салып шығып, шалғындардан, орманнан өткенде, тауға шыққанда гүл тұқымдарын сеуіп жүруді жаны сүйген. Оның жүрген жерлеріне мезгілі келгенде керемет гүлдер өсіп шығатын. Гете сепкен гүл ме, әлде табиғи жолмен өздері көктеді ме, оны білу міндетті емес. Дегенмен бүгінде сұлулық әлемі, әсемдік әлемі байыды. Сол сияқты дүниеде зорлық-зомбылық болмаса адам өмірі, адамзат дүниесі сұлу да әсем болар еді.

Бала тәрбиесінде тәрбиелілікке жетудің жолы — еңбекке, әдептілікке, инабаттылыққа, адамшылыққа, қайырымдылыққа үйрету. Осылардың барлығын балалардың бойына сіңіріп, күнделікті өмірде әдетке айналдыру тәрбиенің басты мақсаты болмақ. Сонымен бірге бала тәрбиесіндегі тәрбиелілікке үйретудегі пәрменді тәсіл — адамдардың өзара тәлімі мен үлгісі екенін айтқанымыз жөн. Халық даналығы – «Адамнан — адам тәлім алады, ағаштан – ағаш мәуе алады» деген сөз бекер айтылмаған. Үзіліссіз ұрпақ тәрбиесіндегі қос босаға — тәртіп пен мәдениет күллі адам атаулының күнделікті әдеттеріне айналған кезде, біздер мейірімі мол қайырымды қоғамды құрып қана қоймай, зорлық — зомбылықсыз балалық шақтың шаңырағын биіктете түскен болар едік. Қазіргі таңда тәуелсіздік алған мемлекетімізде зорлық — зомбылыққа жол жоқ. Оның етек алуы отбасынан басталады. Отбасындағы салауаттылық – өркениетті қоғамның талабы, өйткені ұрпақтан — ұрпаққа жалғасып келе жатқан дәстүрлер мен мұраттар көбінесе отбасында дамып, қалыптасады.

Адамды өзара түсіністікке жеткізетін шынайы да, тұрақты сүйіспеншілік дәстүрлері де тек салауатты отбасында ғана қалыптасады.

Балалар – еліміздің болашағы. Оларды тәрбиелеу, оқыту, білім беру, болашаққа қадам бастыртып осы өмірде өз орнын таптыру әр ата — ананың міндеті. Ананың бесік жырынан басталатын қарым — қатынасы, іс — әрекет, әдет — ғұрып, салт — дәстүр осылардың бәрі адамның дүниетанымын, сана — сезімін, мінез — құлқын қалыптастыратын тәлімдік мұра. «Жақсыдан жаман туады, бір аяқ асқа алғысыз».

Қорытынды: Отбасында адам бойындағы асыл қасиеттер жарқырай көрініп, қалыптасады. Отанға деген ыстық сезім – жақындарына, туған-туысқандарына деген сүйіспеншіліктен басталады. Зорлық-зомбылық — жеке тұлғаға қол сұқпаушылық, (тәндік және рухани мағынада) туралы азаматтардың құқын бұзатын бір адамның екінші адамға тәндік немесе психикалық ықпал етуі. Түрлі тәсілдермен ұрып-соғу, дене жарақатын салу, азаптау (азапқа салу және денсаулыққа зиян келтіру); адам психикасына (жүйкесінің тозуы немесе тіпті жынданып кетуін тудыруы мүмкін) қорқыту, тәнге жарақат салу катері жолымен ыкпал ету және т.б. Зорлық зомбылықты қолдану аркылы жасалған қылмыс, қылмыстық жауапкершілікті ауырлататын мән-жай болып табылады.

Ата-аналардың балаларды қорлауы

Балаларға қатысты қатыгездік барлық жерде көрінеді. Ата-аналардың балалармен қарым-қатынасы, аналар немесе әкелер балаларға ашуланған кезде, әлемнің барлық елдерінде өзекті болып табылады.

Бүкіләлемдік деңгейде БҰҰ балаларға қатысты зорлық-зомбылық мәселелерін реттейді, балаларға қатысты барлық мүмкін болатын нормаларды, заңдарды және балаларға қатысты мінез-құлық ережелерін балаларды өздерінің ата-аналарының ата-аналарынан қорғауға арналған, балалар құқығын бұзудың жалпы шарасы болатын бір құжатта біріктіреді.

Мұндай құжат «Бала құқығы туралы халықаралық конвенция» деп аталады. Мемлекеттік жауапкершілік деңгейінде Конвенция балалардың құқықтарын құрметтеуге және әр сәби үшін мүмкін болатын қорғауды қамтамасыз етуге шақырады.

Балалардың өміріне қол сұғылмайтындығына кепілдік беретін заңнамалық нормалар мен кепілдемелерді қалыптастыруға қатысатын мемлекеттер. Осы құжаттың 19 кез-келген нәрестені физикалық немесе психикалық зиян келтіруден қорғау, балаларды зорлық-зомбылықтан, жеке басын қорлау, жеке басының мүддесі үшін пайдалану, дөрекілік пен қамқорлықтың болмауынан қорғау үшін қажет.

Бірақ мұның бәрі тым ғаламдық және әр түрлі қалаларда, отбасыларда, керемет өмір жағдайларында өмір сүретін балалардың күнделікті өмірде кездесетін нақты мәселелерінен алыс.

Көптеген балалар үшін, әсіресе мүгедектер үшін, баланы ренжітетін сөздердің ауырлығы ұрып-соғудан гөрі жойқын салдарға әкеледі. Аналарға деген сүйіспеншіліктің, әкенің қамқорлығының, ата-ананың ұқыптылығының болмауы балалардың нәзік психикасының терең жарақаттарына әкеледі.

Балаларға қатысты зорлық-зомбылық тұжырымдамасын қалай қалыптастыруға болады, балаларды барынша қорғауды қамтамасыз ету үшін жағдай жасау керек?

Отбасындағы зорлық-зомбылық жағдайындағы балалардың құқықтарын қорғау

Теориялық тұрғыдан, балаға қатысты зорлық-зомбылық туралы арнайы телефон шағымдары қызметіне қоңырау шалуға болады. Іс жүзінде сенім телефоны нөмірлерін ешкім білмейді.

Егер балаға қатыгез қарым-қатынас, дөрекілік және күшті ықпал етілсе, ересек құқық бұзушылардан қорқу жағдайында, баланың құқықтарын қорғау қызметіне жүгіну мүмкіндігі нөлге тең болады.

Көбінесе, отбасы мүшелері тарапынан қатыгездікке душар болған балалар өмір сүретін жағдайлар баланың өз проблемалары туралы ешкімге хабарлай алатындығын білдірмейді.

Әкеден алимент төлемегені үшін ата-аналық құқығынан айыру.

Ата-анасынан айыру туралы талап арыздың үлгісін мына жерден қараңыз.

Осындай жағдайлардың алдын алу үшін және балаларға қатыгездік көрсетудің алдын алу үшін жергілікті полиция қызметкерлерінен бақыланатын аймаққа жататын барлық тұрғындарды тексеру қажет.

Учаскелік полиция қызметкерінің жұмысының маңыздылығы мынада, егер жауапты қызметкердің өзі ата-аналары тарапынан балаларға қатысты зорлық-зомбылық фактілерін жасырады деп күдіктенсе, қамқоршылық органдарымен тексеру бастауға болады.

Балаларға қатысты зорлық-зомбылық пен дөрекіліктің қасақана көрінісі туралы ақпараты немесе фактілері бар кез-келген саналы азамат қамқоршылық органдарымен, кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссиямен, жергілікті полиция бөлімшелерімен байланыса алады.

Әрі қарай, алынған ақпараттан кейін құзырлы органдар тексеру жүргізеді, тергеу жүргізеді және сотқа құжаттарды дайындайды, бұл балаларға жауапкершіліктің азаматтық позициясы балаларға қатысты дөрекіліктің алдын алуға көмектесетінін түсіну керек.

Егер бала кімнің дөрекі, дерексіз екенін дәл көрсетсе, егер ол ұрып-соғу немесе зорлық-зомбылық туралы шағымданып жатса, нәрестенің үндеуі нақты болуы мүмкін.

Нәрестенің өтінішін кезекші офис тіркеп, ішкі істер органдарының жауапты қызметкерін тез арада тағайындау керек, ол апелляция фактісін тексеріп, қажет болған жағдайда баланың ата-анасының қатыгез қарым-қатынасын егжей-тегжейлі шешу үшін қамқоршылық және қамқоршылық органдарына жүгінеді.

Егер баладан қоңырау түскені белгілі болса, бірақ қызметкер мұндай хабарламаны әзіл деп санайды, жағдайды тексеру үшін шаралар қабылдамайды және нәтижесінде бала зардап шегеді, нәтижесінде мұндай қызметкер қылмыстық әрекетсіздік үшін жауапқа тартылады, көбінесе оның лауазымға толық немесе ішінара сәйкес келмеуі туралы сұрақ туындайды.

Өтініш немесе дабыл қоңырауы түскеннен кейін мемлекеттік органдар баланың тұрғылықты жерін, нәрестені ұстау жағдайларын, өмір сүру үшін қажетті заттар мен жағдайлардың қауіпсіздігін тексеруді ұйымдастыруы керек.

Тексеруден кейін шешім қабылдануы керек:

Егер балаға қатысты зорлық-зомбылық фактілері толық немесе ішінара расталған болса, онда барлық материалдар прокуратура органдарына берілуі керек, содан кейін құзырлы органдар істі мәні бойынша қарайды және зардап шеккен баланың ата-аналарына қарсы қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдайды,

Мемлекеттік қамқоршы мен кәмелетке толмағандармен жұмыс жөніндегі комиссия өкілінің бастамасы бойынша прокуратура мен сотқа осы балаларын қатыгездігіне кінәлі азаматтарды ата-аналық құқығынан айыру туралы өтініштер жіберіледі. Ерекше

жағдайларда, қорғаншылық органдарында баланы пәтерде болу үшін минималды талаптарға сәйкес келмейтін жағдайлардан баланы алып тастау үшін себеп пен себеп болуы үшін, балаларға құқықтарын уақытша шектеу бойынша шаралар қабылдау қажет.

Ата-аналар өздерінің кінәсін мойындайды, ал отбасы қамқоршылық органдарында, полицияда және кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі комиссияда тіркеледі, ата-аналарға олардың өмір салтын өзгертуге міндеттеме беретін нұсқаулар беріледі және балаларға қалыпты даму мен өсу үшін тиісті өмір сүру жағдайларын бере бастайды. Сонымен бірге, талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылау үнемі қадағаланады, жағдайды түзету және мақсатқа, мысалы, есірткіге тәуелділіктен құтылу мерзімі белгіленеді.

Мәселе және оның мәні

Жыл сайын балалардың үлкен саны ересектердің зорлауынан зардап шегеді. Бұл проблема қазіргі кезде қаншалықты өзекті? Балаға қатысты зорлық-зомбылық дегеніміз нәрестеге физикалық ғана емес, сонымен бірге эмоционалды зиян келтіруі мүмкін әрекет немесе әрекеттер жиынтығы ретінде түсініледі. Оның үстіне, ең сорақысы, қиянат жасау нәтижесінде миллиондаған балалар психикалық жарақат алып, мыңдаған адамдар қайтыс болады.

Кішкентай адамның құқығын бұзу — өте кең ұғым. Мысалы, бұл отбасындағы немесе ата-анасы өз міндеттерін орындамайтын балалардағы қатыгездік болуы мүмкін. Мемлекеттік мекемелердің қызметкерлері: ауруханалар мен мектептер өздерінің өкілеттіктерінен асып кететін фактілер бар. Қалай болғанда да, кішкентай адамдардың әл-ауқаты мен денсаулығы үшін олардың өздері емес, сіз бен мен — елдің толыққанды азаматтары. Өкінішке орай, мұны бәрі бірдей түсіне бермейді, сондықтан қазіргі уақытта қатыгездік мәселесі өзекті емес.

Балалардың зорлық-зомбылық себептері

Қате, дәлірек айтсақ, жалпы қабылданған нормалардан тыс, ата-ананың нәрестеге деген қарым-қатынасы, әдетте, пайда болмайды. Бұған белгілі факторлар ықпал етеді. Төменде балаларды зорлық-зомбылыққа әкелетін себептердің тізімі берілген:

Нашақорлық немесе алкогольге тәуелділік. Мұндай жағдайларда балаларды теріс пайдалану олардың іс-әрекеттерін басқара алмауынан болады.

Әлеуметтік проблемалар (кедейлік, ажырасу). Әдетте, ата-ана балаға деген барлық үмітін үзуге тырысады немесе жай қайғыға батып, баланы өзіне қалдырады.

Баланың қауіпсіздігі мен мүдделерін сақтауды қамтамасыз ету мемлекеттің тікелей міндеті болып табылады, сондықтан балаларға қатыгездік көрсету әрқашан қылмыстық әрекет ретінде танылады, өйткені ештеңе балалардың денсаулығына зиян келтіруді ақтай алмайды.